Google’ın global arama trendlerini dinamik olarak gösterdiği Google Trends’e göre NFT teriminin arama hacmi Türkiye’de son bir yılda %7.700¹, globalde ise yaklaşık %10.000 artmış². Son birkaç aydır teknoloji ve sosyal medya ile ilgilenen hemen herkesin karşısına çıkmış olan bu terim, çoğu kişi için kafa karıştırırken, bir grup insan için müthiş heyecan uyandırıyor. Önce kafa karışıklığını giderelim, sonra da neden bu kadar heyecan duyduğumuzu anlatalım.

NFT, yani Non-Fungible Token, eşsiz yani eşi benzeri olmayan, tekil Token anlamına gelmektedir. Buradan şunu anlayabilirsiniz; eğer tekil Token varsa, tekil olmayan Token da var. Peki bu ne demek? Bu noktada Token’ın da ne olduğundan kısaca bahsedelim. Şu anda BlockChain ekosisteminde 100lerce özgün ve orijinal BlockZincir Teknolojisi var. Bitcoin bunlardan ilki ve en çok bileneni. Yani kuralları, teknolojik yapısı, çalışma sistemi kendisine özgü olan bir BlokZincir altyapısı. Bitcoin’in ardından en çok bilinen ve kullanılan ikinci zincir ise Etherium. Buna, Litecoin, Solana, Avalanche (Avax), Polkodot, DogeCoin ve Cardano da örnek verilebilir. Bu şekilde, kendisine özgü bir BlokZincir teknolojisi olan kripto varlıklara Coin diyoruz. Yani kendi zincirini kullanan, zincirini temsil eden ve zincirin esas varlığıdır Coin. Bu zincirler ayrıca, kendi teknolojisini kullandırarak üzerinde başka varlıkların üretilmesine de izin verir. Bunlara da token diyoruz. Yani kendisine ait bir blok zincir teknolojisi olmayan, başka bir coin’e ait BlokZincir teknolojisi üzerinde üretilen ve o zincirin kurallarıyla hareket eden varlıklar. Bu şekilde üretilmiş ve şu anda en yüksek Market Cap’i olan Token ise SHIBA INU³. 24.5 Milyar USD pazar büyüklüğüne sahip olan SHIBA, Etherium zinciri üzerinde üretilen bir Token.

Şimdi NFT’ye geri dönelim. NFT’lerin neden eşsiz olduğunu ve eşsiz olmanın ne anlama geldiğini konuşuyorduk. Herkesin bildiği Bitcoin mesela, eşsiz bir coin değildir. Tüm dünyada toplamda 18,9 Milyon adet Bitcoin var ve bu sayı maksimum 21 milyon olacak⁴. Bu 21 milyon Bitcoin’in hepsi, birbirinin aynısı. Bunu USD veya Türk Lirası olarak da düşünebilirsiniz. 100 USD’lik banknotların değer olarak birbirinden hiçbir farkı yok. Diğer yandan Non-Fungible Token, her biri eşsiz olan ve birbirine denk olmayan tokenlar için kullanılan bir tabir. Buradaki Non-Fungible ifadesi, birbiriyle eşdeğer olmadığı için birbirinin yerine geçememelerini ifade ediyor.

NFT teknolojisini kısa zamanda bu kadar yaygınlaştıran en önemli şey, bin yıllardır üzerine pek çok tartışmanın döndüğü “Sahiplik Kanıtı”na yeni bir çözüm getirmesi. Soyut ya da somut bir varlığın sahipliğinin NFT’ler ile tartışmaya açık olmayacak şekilde garanti altına alınmasından bahsediyoruz. Hemen bir örnek vereyim; sahip olduğunuz evin size ait olduğunun tek garantisi elinizdeki tapunuz ve o tapunun ilgili devlet dairesinin veritabanındaki kaydı. Bu kaydın tutulduğu merkezin herhangi bir güvenlik ihlali, doğal afet veya kötü niyetli bazı emeller sonucunda yok olması ihtimali az da olsa mümkün. Eğer bu kanıt merkezi bir database yerine NFT ile kayıt altına alınsaydı, 100 yıl sonra bile mirasçılarınızın kanıtlamak için uğraşmasına ihtiyaç duymadan sahiplik iddia etmesini sağlardı.

NFT’ler ile saklanabilecek daha çok varlık var. Yine aşağıda vereceğim bazı örneklerin ufuk açıcı olacağını düşünüyorum. Fakat örneklerden önce biraz da bu işin günümüzdeki kullanım alanlarına ve hacmine bakalım. Şu ana kadar NFT ile saklanan en değerli varlık, dijital sanatçı Beeple’ın Mart ayında dünyanın en büyük müzayede evlerinden biri olan Christie’s aracılığı ile sattığı “First 5.000 Days” isimli dijital tasarım çalışması⁵. Aşağıdaki videoyu izlerken bir yandan da açık artırmanın kaç USD’den kapandığını tahmin etmeye çalışın.

Bu olay, tüm dünyada NFT furyasının çığ gibi büyümesine sebep oldu. Hatta kimilerine göre bu müzayede özellikle yapıldı ve özellikle bu fiyatlara kadar çıkıldı. Bu sayede, o ana kadar hazırlığını yapmış bazı kişiler/kurumlar bu olayın ardından hemen projelerini büyük ticari kazançlara çevirebildiler. 69 Milyon USD’nin yüksek olduğunu mu düşünüyorsunuz? Şu anda dünyanın en pahalı NFT koleksiyonu olma ünvanına sahip CrpytoPunks koleksiyonunun Market Cap’i 3.2 Milyar USD⁶. Bu koleksiyonun en pahalı parçası ise Haziran ayında 4.520 Etherium’a el değiştiren CryptoPunk #7523⁷.

[Konu ile ilgili bağlantıdaki videoyu izleyebilirsiniz: https://www.youtube.com/watch?v=S8p1B8NHLFQ]

Sotheby’s ve Christie’s gibi müzayede evlerinin NFT sanat ürünlerine ilgi duymaya başlaması ile ticari boyut öngörülemez bir hal aldı. Bir yandan dünyanın çeşitli yerlerinde yaşayan binlerce yetenekli dijital sanatçı bu hype ile emeklerinin karşılığını alırken, diğer yandan geleneksel sanat simsarları hemen köşeleri kapma yarışına girdi. Bu sanatçıların arasında pek çok Türk sanatçı da bulunuyor. En bilinen ise şüphesiz Refik Anadol. Refik Anadol’un NFT ile satışa çıkardığı eserlerin ticari hacmİ 5 Milyon USD’yi geçmiş durumda⁸.

 Peki NFT eşittir sanat mıdır? Hayır! NFT ticaretinin en çok sanat alanında hayatımıza girmesinin önemli bir sebebi var: Eşsiz varlıkların sahipliği tarih boyunca hep yüksek değerli (ederli değil) ürünler için çok önemliydi. Yani sanat ürünleri ve koleksiyon parçaları. Bu varlıkların değeri sahipleri için paha biçilemez, ederleri ise fiziki anlamlarının çok daha üzerinde oldu hep. İşte NFT ile sahiplik kanıtında yeni bir çığır açılınca, ilk olarak sanat dünyası bu teknolojiyi sahiplendi. Şu soruyu sorabilirsiniz, yukarıda örneğini verdiğim CryptoPunk, bir sanat mıdır? Cevabı konuya nereden baktığınızda gizli. Bir sanat ürünün ederini artıran şey arkasındaki hikaye ve o ürüne atfedilen değerdir ve bu tek bir kişi tarafından değil kolektif olarak yapılır. Sadece sanat parçasını üreten kişinin ona atfettiği değer veya arkasına yazdığı hikaye tek başına değerli olmaz. Kitlelerin (burada kitle derken aslında etki etme gücüne sahip insanların) de o parçaya ait hikayeyi benimsemesi, yüceltmesi ve atfedilen değeri onaması gerekir. Sadece parçaya bakıp ederini çok komik bulacağınız pek çok ünlü sanat eseri var. Bunların arasında 105.7 Milyon USD’ye alıcı bulan bir eser bile var.⁹

NFT’lerin sanat camiasında neden bu kadar yaygın olduğunu ve dijital grafiklerin ederlerinin nasıl bu kadar artabildiğini konuştuk. Peki ya sanat dışında hangi alanlarda oyunu değiştirecek bu yeni “sahiplik kanıtı”? En başta tapulardan bahsetmiştim. Uç bir örnek, muhtelen kısa zamanda tapular için NFT kullanıldığını görmeyeceğiz. Ama daha olası ve yakın bazı kullanım alanlarından bahsedebiliriz.

Bir StartUp düşünün, çok ilginç bir uygulama fikri üzerinde çalıştığını iddia ediyor. Ve kendisine destekçi aramak için 10.000 adet, farklı bazı hakların atandığı NFT’yi satıp karşılığında tanesi için 1 ETH ve toplamda da yaklaşık 450.000 USD toplamayı hedefliyor ve bu NFT sahiplerine de hayat boyu ücretsiz kullanım vaad ediyor. Şimdi bu uygulamanın ileride Netflix olduğunu hayal edin. Hayat boyu ücretsiz Netflix kullanmak için artık elinizde bir Golden Ticket var. Bu şekilde üzerine hak işlenen NFT’ler önümüzdeki dönemlerde en çok göreceğimiz örnekler olacak. Hatta Türkiye’den Cem Yılmaz, kendi çizdiği ve açık artırma ile sattığı bir eserin NFT sahibine, tüm gösterilerine ücretsiz girme hakkı verdi¹⁰.

Örneği daha da ileri götürelim, futbolda çok yetenekli 12 yaşında bir çocuk, gerekli psikolojik ve fiziksel eğitimi alması için ihtiyacı olan 500.000 USD’yi toplamak için NFT satmaya karar verebilir. Bu NFT’lere ise o çocuğun futbol kariyeri boyunca kazanacağı tüm paranın %10’nu vaad edilebilir. Bu çocuğun ileride Messi olduğunu hayal edin. Ya da Maldivler’de bir otelin, yeni 50 adet villa inşa etmek için tüm dünyaya NFT arzı yaptığını ve sahiplerin de yılda bir kere ücretsiz olarak bu otelde kalabileceği hakkını verdiğini hayal edin…

Örnekler sonsuz. Fakat asıl anlamamız gereken şey, en başta yazdığım “sahiplik kanıtı” mevzusu. Bunu özümsemek çok önemli. Sonrasında örnekler hayal gücünüzle sınırlı hale geliyor. Bu hayal gücünü zorlayan bazı insanlar var. Mesela bir ülkenin oy hakkını NFT’lere işlemesi, bu sayede mükerrer oy riskini ortadan kaldırması fikri. Ya da küçük komünitelerin merkezi bir yönetime ihtiyaç duymadan bulundukları şehri NFT’ler ile yönetmesi. Bir yere park mı yapalım AVM mi? Buna komünite üyeleri sahip oldukları NFT’ler ile oylayarak karar verebilir. Kararın sonuçlarına göre pozitif ya da negatif etkilerine göre oy verenlerin hakları dinamik olarak etkilenebilir. Sürekli kötü karar veren NFT sahiplerinin oy etkileri azaltılabilir. Veya çok baskın olan NFT sahiplerinin etkisinin azaltılıp oylamayı daha adil hale getirmek için oy etkileri azaltılabilir…

Dediğim gibi örnekler sınırsız. Şirketler bile şimdiden bu yeni yöntemi nasıl kullanabileceklerini araştırmaya, denemeye başladılar. Daha yolun çok basındayız. 

1- Google Trends – https://trends.google.com/trends/explore?q=NFT&geo=TR

2- Google Trends – https://trends.google.com/trends/explore?q=NFT

3- SHIBA INU Market Cap – https://coinmarketcap.com/currencies/shiba-inu/

4- Bitcoin Circulating and Max Supply – https://coinmarketcap.com/currencies/bitcoin/

5- Beeple sold an NFT for 69$ Million – https://www.theverge.com/2021/3/11/22325054/beeple-christies-nft-sale-co…

6- Crypto Punks – https://opensea.io/collection/cryptopunks

7- ‘Covid Alien’ CryptoPunk NFT sells for over $11.7 million to billionaire buyer in Sotheby’s auction – https://www.cnbc.com/2021/06/10/covid-alien-cryptopunk-nft-sells-for-11point7-million-in-sothebys-auction.html

8- https://twitter.com/refikanadol/status/1445239940837740546

9- 15 Ridiculous Pieces Of Art That Sold For Millions Of Dollars – https://www.ebaumsworld.com/pictures/15-ridiculous-pieces-of-art-that-sold-for-millions-of-dollars/84681812/

10- https://twitter.com/CMYLMZ/status/1447543965805420550