Sosyal medyanın pazarlama iletişiminde etkin ve sıklıkla kullanımı tüketicinin korunması odaklı kurallar ve sorumlulukların belirlenmesini gerekli kılmıştır. Bu doğrultuda Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetim Genel Müdürlüğü Reklam Kurulu tarafından 04.05.2021 tarihinde “Sosyal Medya Etkileyicileri Tarafından Yapılan Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Kılavuz”  yayınlanmıştır.

Kılavuz, sosyal medya etkileyicileri tarafından tüketiciye yönelik yapılan her türlü ticari reklam ve ticari uygulamaları kapsamakta olup, 7/11/2013 tarihli ve 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’a dayanılarak hazırlanmıştır ve sosyal medya etkileyicileri tarafından yapılan ticari reklam ve haksız ticari uygulamalara ilişkin olarak yürütülen incelemelerde esas teşkil etmek üzere Reklam Kurulu’nun 04.05.2021 tarihli ve 309 sayılı toplantısında 2021/2 numaralı ilke kararı olarak kabul edilmiştir.

2021 Ocak ayında Reklamverenler Derneği, İnteraktif Reklamcılık Derneği (IAB), Reklamcılar Derneği ve Mobil Pazarlama Derneği (MMA) tarafından kurulun Dijital Pazarlama İletişimi Platformu (dpip.org.tr) temsilcilerinden oluşan çalışma grubu ve Reklamverenler Derneği Hukuk Yürütme Kurulu tarafından taslak kılavuz metin üzerinden görüşler paylaşılmıştır.

Türkiye’de ilk defa bir kılavuzda sosyal medya etkileyicileri (influencer) tanımı yapılmıştır. Kılavuz’a göre Sosyal Medya Etkileyicisi “sosyal medya hesabı üzerinden kendisine veya reklam verene ait bir mal veya hizmetin satışını ya da kiralanmasını sağlamak, hedef kitleyi oluşturanları bilgilendirmek veya ikna etmek amacıyla pazarlama iletişiminde bulunan kişi” şeklinde tanımlanmaktadır.

Kılavuzda sosyal medya etkileyicileri aracılığıyla yapılan reklamların açık, anlaşılır şekilde ifade edilmesi ve ayırt edilebilir olması zorunlu kılınmakta, sosyal medyada sesli, yazılı ve görsel olarak örtülü reklam yapılması yasaklanmaktadır. Örtülü reklamla ilgili 10.01.2015 tarihli Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği 22. Maddesinde de hüküm bulunmaktadır. Reklam verenden maddi kazanç veya ücretsiz, indirimli mal ya da hizmet gibi faydaların sağlandığı paylaşımlarda, sosyal medya etkileyicileri tarafından bu durumun, ticari reklam ilişkisinin gerçekleştiği platforma bağlı olarak belirtilmesi zorunlu hale gelmektedir.

Kılavuza göre sosyal medya etkileyicileri paylaşımlarını nasıl yapmalıdır?  

• Paylaşımların ticari reklam olduğunu anlaşılacak biçimde ve konumda belirtmelidir. Kullanılan renklerden ve arka fondan ayırt edilebilir nitelikte, kolaylıkla okunabilir büyüklükte olmalıdır.
• Kılavuzda YouTube, Instagram TV gibi mecralarda video, Instagram, Facebook ve Twitter gibi mecralarda fotoğraf, mesaj, podcast ve Instagram, Snapchat gibi mecralardan hikaye paylaşımlarında kullanılması gereken ibareler aşağıdaki gibi ayrı ayrı belirtilmiştir. Paylaşımlarda reklam verene ilişkin ad, marka, ticaret unvanı ile birlikte
  1. Fotoğraf, mesaj ve hikaye benzeri kısa görüntülü paylaşımlarda belirtilen ibarelerden en az biri kullanılmalı. Bu ibarelerden bazıları şunlardır: #Reklam #Reklam/Tanıtım #Sponsor #İşbirliği #Ortaklık
  2. Video ve podcast paylaşımlarında belirtilen ibarelerden en az biri kullanılacaktır. Bu ibarelerden bazıları şunlardır: “Bu video/podcast [reklam veren] reklamlarını içermektedir; Bu video/podcast, [reklam veren] ile ücretli işbirliği içermektedir;  [Reklam veren]’in destekleri ile”
• Henüz deneyiminin bulunmadığı bir mal veya hizmete ilişkin tüketiciler nezdinde o mal veya hizmeti onaylayacak ya da deneyimlediği algısı yaratacak şekilde ticari reklam amacıyla paylaşım yapılmamalıdır.
• Bir mal veya hizmete ilişkin ilgili mevzuata aykırı olacak şekilde sağlık beyanında, nesnel, ölçülebilir, sayısal verilere dayanmayan, ispatı mümkün olmayan bilimsel araştırma ve test sonuçları hakkında iddialarda bulunmamalıdır.
• Doktor, diş hekimi, veteriner hekim ve eczacılar ile sağlık kuruluşları tarafından sunulan mal veya hizmetlere yönlendirmede bulunmamalı, bu mal veya hizmetlerin tanıtımını yapmamalıdır.
• Kendisine reklam veren tarafından hediye edilmiş bir mal veya hizmeti satın aldığı izlenimi oluşturmamalıdır.
• Bir mal veya hizmetin ticari reklamına ilişkin herhangi bir reklam verenden maddi kazanç, ücretsiz ya da indirimli mal veya hizmet gibi faydalar sağladığı süre boyunca kendisinin sadece bir tüketici olduğu izlenimi oluşturmamalıdır.
• Herhangi bir malın ticari reklamında, efekt veya filtreleme uygulamalarını kullanması durumunda görüntünün filtrelendiğini açıkça
• Sosyal medya aracılığıyla bir mal veya hizmet hakkında iletişim kurmak için sistematik olarak sahte ya da var olmayan kimlikleri toplu olarak oluşturmamalı, kullanmamalıdır.
• “Daha fazla oku” tıklanmadan reklam olduğu anlaşılmalıdır. YouTube ve Instagram TV gibi video paylaşım mecralarında yapılan reklamlarla canlı yayın niteliğinde olan paylaşımlarda, videoda sürekli veya videonun başlığında ya da açıklama kısmında, ilgili reklamın geçeceği bölümün başında tüketicileri “daha fazla oku” gibi bir alanı tıklamak zorunda bırakmadan yazılı, sözlü olarak videonun reklam niteliğinde olduğu, reklam verenlerin isim ve unvanı ve ticari reklam ibarelerinden biri yer almalıdır.

Kılavuzda reklam verenler de sosyal medya etkileyicilerini bu kılavuz ve ilgili kanun hükümleri hakkında bilgilendirmek, bu kişilerin yükümlülüklerini yerine getirmesi için çaba göstermek ve ihlallere karşı önlem almak ile sorumlu kılınmıştır.

Reklam verenler, reklam ajansları ve sosyal medya etkileyicilerinin her biri, bu kılavuz maddelerine uyum konusunda ayrı ayrı sorumlu tutulmuştur.

Yayınlanan kılavuza buradan ulaşabilirsiniz.